झापा, कात्तिक ११
‘इच्छा शक्ति र जागर भए काम गर्न उमेरले छेक्दैन’ भन्ने उखानको चरितार्थ गरिदिनुभएको छ झापा दमक–११ की ५७ बर्षीया राधादेवी ढुंगानाले । उहाँ अहिले दमक नगरपालिका भित्रका पाँचसय बढी घर परिवारको प्रेरणाको श्रोत अनि आय आर्जनकी माध्ययम बन्नु भएको छ ।
२०४१ सालमा एक हजार ४ सय रुपैयाँ लगानी गर्दै एक लाक्छी धागोबाट ढाकाको काम शुरु गर्नुभएकी उहाँले अहिले पनि सोही कामलाई निरन्तरता दिइरहनुभएको छ । अझैंपनि उहाँ पहिला जस्तै ढाक बुन्दै हुनुहुन्छ भने उहाँसंगै दमक–११ र दमक–१ का पाँचसय महिलालाई यो काम सिकाएर स्वावलम्वी बनाउनु भएको छ । जसबाट ती परिवारको दैनिक गुजारा चल्दै आएको छ । चार सय रुपैयाँमा ढाका बुन्ने तान र एक हजार रुपैयाँमा ढाका बुन्दा प्रयोग गरिने ड्रम किनेर व्यवसाय शुरु गर्नुभएकी उहाँले अहिले दमकमा पशुपति ढाका उद्योग नै सञ्चालन गर्नुभएको छ । सोही उद्योगबाट उहाँ अहिले उद्योगपतिका नाममा चिनिनुहुन्छ । खर्च कटाएर बार्षिक १२ लाख भन्दा बढी बचत गर्न सफल उहाँ अहिले दमक क्षेत्रका लागि प्रेरणाकी स्रोत नै बन्नुभएको छ ।
घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालय झापामा आफ्नो उद्योगको नवीकरण गर्न आइपुग्नुभएकी ढुंगानाले अरुलाई पनि यही व्यवसायमा आत्मनिर्भर गराएकाले उनीहरुको पनि फर्म दर्ता गर्न आएकी हुँ भन्दै अगाडि भन्नुभयो–‘घरेलु उद्योगले घरमा नै वसिवसी महिलालाई मालिक पो बनाउदो रहेछ , उहाँहरुलाई पनि यही काम सिकाए अब उद्योगी बनाउछु ।’
२०५१ सालमा ६० वटा ढाका बुन्ने तान राखेर चर्चा बटुल्नुभएको उहाँ अहिले गाउँका प्रायः सबै महिलालाई निःशुल्क तान वितरण गर्दै टोपी, बर्को, साडी र चौवन्दी चोला बुन्न धागो समेत प्रदान गर्नुहुन्छ । उनीहरुले उत्पादन गरेका सबै वस्तु खरिद गर्दै बजारमा विक्री गर्ने काम उहाँको हुन्छ । ढाका टोपी बुन्नेलाई उहाँले एक हजार रुपैयाँसम्म दिने गर्नुभएको छ । त्यस्तै बर्को पनि सोही अनुसार नै बुट्टा हेरेर रकम प्रदान गर्छु उहाँले भन्नुभयो । साडी बुन्नेले २ हजार ५ सय रुपैयाँसम्म पाउने गरेका छन् भने चौबन्दी चोली बनाउनेले ४ सयदेखि माथि बुट्टा हेरेर खरिद गरिदिने गरेकी छु ढुंगानाले भन्नुभयो ।
तान बुनेरै दुई छोरालाई डिग्री हासिल गराएँ उहाँले भन्नुभयो । कुटुम्ब आएकाले छोरीलाई भने १२ कक्षा पास गरेपछि विवाह गरिदिनुप¥यो ढुङ्गानाले भन्नुभयो । ढुंगानाका एक छोरा दिनेश माइक्रोवाइलोजीमा डिग्री हासिल गर्दै अहिले झापामा खाद्य निरीक्षक भएर चितवनबाट भर्खर सरुवा हुनुभएको छ । अर्का छोरा लोचन कमर्समा डिग्री हासिल गर्दै आस्था क्याम्पस दमकमा प्राध्यापकका रुपमा कार्यरत रहेको उहाँले बताउनुभयो । आफ्नो सफताको श्रेय भनेकै ढाका बुनाई हो उहाँले थप्नुभयो–‘छोरा छोरी पढाए, बढाए र हुर्किए अब काम नगर्दा नि हुने हो नि, तर नानीकेटाकेटीलाई मैले ढाका बुनेर बेचेर हुर्काएकाले सकुन्जेल यही काम गर्छु ।’
स्थानीय महिलाले तयार पारेका दैनिक दुई सय बढी थान टोपी, बर्का, साडी, चौवन्दी चोलो खरिद गरेर त्यहाँका स्थानीयको जीवीकोपार्जनमा सघाउ पु¥याउने उहाँ बेरोजगार महिलालाई स्वावलम्बी बन्न प्रेरित गर्दै सीप सिकाउन अझैंपनि तल्लीन हुनुहुन्छ । आँखा धमिला भइसके उहाँले भन्नुभयो–‘अब त विहान वेलुका धेरैवेर हेर आँशु आउछ तरपनि यहाँ आउने दिदी वहिनीलाई तान बन्न सिकाइरहन्छु ।’
हिजो तान बुन्न शुरु गर्दा ढुंगान्नी बिग्रिछ भन्ने गाउँका आमा दिदीबहिनी पनि अहिले मसँगै सीप सिकेर स्वावलम्बी बनेको देख्दा खुशी लाग्छ उहाँले भन्नुभयो । गाउँका महिलालाई मात्र मैले सीप सिकाइन आफ्नै दुई छोरालाई पनि यही सीप सिकाएर घर गरिखान सजिलो बनाइदिएकी छु उहाँले भन्नुभयो –‘ विवाहपछि जेठी छोरी दीपा बिर्तामोडमा ढाका पसल सञ्चालन गरेर बसेकी छ, कान्छी छोरी बबिता पनि दमकमा ढाकाकै काम गर्छे ।’
आफ्नो श्रीमान कृष्णबहादुर ढुंगानालाई समेत यही व्यवसायमा संलग्न गराएर उहाँ अहिले दमक क्षेत्रमा परिचित ढाका उद्योगीका रुपमा चिनिनुभएको छ । काठमाडौंमा सम्पन्न सार्क शिखर सम्मेलनमा सम्मानित भइसक्नुभएकी उहाँ घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालय झापाले बिर्तामोडमा आयोजना गरेको घरेलु सामग्री प्रदर्शनी कार्यक्रममा पनि प्रथम हुनुभएको थियो । त्यस्तै २०६८ सालमा नेपाल सरकारले समेत उनलाई उत्कृष्ट ढाका व्यवसायीको रुपमा सम्मान गरिसकेको छ ।
